Okładka najnowszego wydania "Archivolty"

Estetyka środowiska zbudowanego wyróżnia tu 4 modele relacji (Niezabitowski, 1997), które ujmuje w następujący sposób jako:
1. postawę negacji kwestionującą jakiekolwiek pozytywne wartości historycznego środowiska zbudowanego dla przyszłości, co w konsekwencji prowadzi do jego likwidacji i wyburzania jako elementu bezwartościowego;
2. postawę tolerancji, czyli niezależnego współistnienia dwóch odrębnych podmiotów, bez wzajemnych odniesień. Architekt, kreując współczesną zabudowę, nie wyciąga żadnych wniosków z takiego sąsiedztwa, dopuszczając wszelkie możliwe rozwiązania formalne na zasadzie funkcjonowania obok siebie autonomicznych elementów przestrzennych;
3. postawę akceptacji, z której wynika wzajemna współzależność i dopasowanie elementów nowych do już zaistniałych. Architekt, projektując obiekt, korzysta z historycznych kodów stylistycznych i strukturalno-przestrzennych w aspekcie ich zgodności z formą, funkcją i konstrukcją istniejącego systemu historycznego.
Możliwe są tu takie rozwiązania jak kopia, imitacja (zapożyczanie i naśladowanie wybranych elementów krajobrazu kulturowego) czy pastiche (ironia, żart).
4. postawę twórczej kontynuacji opierającą się na ciągłości tradycji poprzez kreowanie za pomocą metafory, metamorfozy lub transformacji raczej pierwotnej atmosfery, niż "dosłownego powtarzania kodów czy elementów składowych", jak pisze Niezabitowski. Maria Gołaszewska stwierdza dodatkowo,
iż "sztuka zużywa się, powszednieje, staje się nudna, natrętna, już nieodkrywcza, gdy zastyga w określonej, stabilizującej się formie ekspresji. Następuje jakby "zmęczenie materiałowe" dzieł sztuki, a co za tym idzie, zmiana mechanizmu uzyskiwania satysfakcji estetycznej, gdy stępiła się siła oddziaływania dotychczas dominujących wartości estetycznych" . Metafora może stać się tu podstawowym środkiem ekspresji i przybrać postać np.: alegorii, hiperboli czy katachrezy. Transformacja metamorficzna może dotyczyć zarówno treści i symboliki, struktury przestrzennej albo relacji między formą a jej kontekstem oraz innych jeszcze elementów. (Kwiatkowska, 2005) .
Ale czy którakolwiek postawa gwarantuje wyjątkową aurę miejsca w środowisku, czyli tzw. "genius loci"? Dla Augusta Perreta ten aspekt wydawał się najistotniejszy. Twierdził, iż: "przywilejem architektury jest tworzenie miejsc magicznych, będących całkowicie wytworami ducha" .
Proponując Państwu lekturę niniejszej Archivolty, chcielibyśmy sprowokować dyskusję. Zachęcamy do samodzielnej oceny metod dialogu w relacji obiekt-otoczenie, którymi posługiwali się autorzy projektów i realizacji opisanych w artykułach.

Redaktor Naczelny
dr inż.arch.Ryszard Nakonieczny