Przed wystąpieniem autora projektu przebudowy, która od wielu miesięcy dzieli krakowian, wystąpił zaproszony przez komisję architektury i urbanistyki krakowskiego oddziału PAN Marek Szcześniak. Ten młody architekt z Warszawy razem ze swoim wspólnikiem przygotował projekt adaptacji jednego z mokotowskich fortów ziemnych, przywracając zniszczonemu podczas wielu przeróbek frontowi budynku historyczny kształt, a zarazem zmieniając zabytkowe wnętrze w nowoczesną biurową przestrzeń.

Prezentacja zrobiła wielkie wrażenie na zgromadzonych. Tym gorzej przyjęty został potem Piotr Gajewski, przedstawiający swój pomysł na przebudowę fortu św. Benedykta - część sali reagowała nawet drwiącymi uwagami.

W tej koncepcji nad historycznym budynkiem ma wyrosnąć siedmiometrowa kopuła z blachy, która pomieści salę koncertową. Oznaczałoby to, że wysokość fortu zwiększy się prawie o jedną trzecią. Ponieważ jednak budowla otoczona jest wałem ziemnym i jego najniższa część jest z daleka niewidoczna, wizualizacje sprawiają wrażenie, jakby nadbudowa stanowiła połowę wysokości zabytku. Projekt przewiduje również budowę stalowej wieży komunikacyjnej tuż przy forcie. Wewnątrz wzgórza ma powstać dwupoziomowy parking. Inwestorem jest krakowski Instytut Sztuki.

- Chcemy przywrócić to miejsce dla społeczeństwa. Fort w Warszawie to przestrzeń biurowa. Na dodatek architekci z Warszawy zaadaptowali wnętrze. My dodamy elementy, które w żaden sposób nie naruszą historycznej substancji - przekonywał Piotr Gajewski.

Reakcja Zbigniewa Beiersdorfa, krakowskiego historyka sztuki, który wielokrotnie wypowiadał się przeciwko nadbudowie, była bezlitosna: - Zazdroszczę kolegom z Warszawy inwestora. Nasz potraktował fort jak mierzwę, jak cokół do olbrzymiej kopuły. Stosunek do obiektu jest wyznacznikiem etyki zawodowej architekta. To absolutnie niedopuszczalny, zły projekt.

Przeciwnicy inwestycji zarzucili Instytutowi Sztuki oraz projektantom, że pod pozorem troski o "miejsce przydatne społecznie" chcą zniszczyć jedno z krakowskich miejsc magicznych. Jednym z argumentów była też opinia, że nowa funkcja fortu "rozsadzi" wzgórze swoimi rozmiarami. Zdenerwowany Gajewski już w trakcie dyskusji zaczął pakować swój komputer. Niektórzy przeciwnicy inwestycji rzeczowe argumenty mieszali z drwinami pod adresem projektanta.

Młody architekt z Warszawy nie chciał komentować projektu krakowskiej nadbudowy. - Nasz inwestor to naprawdę wyjątkowa firma. Żeby zaadaptować fort, trzykrotnie przekroczyliśmy budżet, przesunęliśmy termin oddania budynku. Inwestowanie w forty to naprawdę bardzo trudne zadanie. Zadanie dla ludzi, którzy mają dużo pieniędzy i wyczucia - powiedział jedynie.

gazeta.pl mol 20-06-2005

Komentarze o nowym projekcie adaptacji fortu św. Benedykta

We wczorajszym wydaniu "Gazety" opisaliśmy burzliwą dyskusję, jak miała miejsce w Polskiej Akademii Nauk po prezentacji projektu przebudowy fortu św. Benedykta. Nad budynkiem ma wyrosnąć siedmiometrowa kopuła z blachy miedzianej, a obok wieża komunikacyjna. Dzisiaj dalszy ciąg komentarzy.

Piotr Gajewski, jeden z autorów projektu

- Jestem rozczarowany wczorajszą dyskusją. Schroniłem się do Polskiej Akademii Nauk, bo chciałem wysłuchać opinii naukowców, architektów, historyków sztuki i konserwatorów. Owszem - fachowcy byli i część z nich miała bardzo rzeczowe uwagi do projektu. Ale nie oni nadawali ton dyskusji. Na spotkanie z mieszkańcami trzeba się przygotowywać inaczej, bo rozmowa dotyczy innych kwestii. Dlatego w pewnym momencie zdenerwowałem się i chciałem wyjść. Nie dam się opluwać.

Mieliśmy wcześniej spotkanie ze środowiskiem architektów w Stowarzyszeniu Architektów i tam dyskusja przebiegła zupełnie inaczej. Część architektów była za, część przeciw. Fort św. Benedykt jest bardzo ciężkim wyzwaniem i nie widzę powodów, by nie słuchać uwag światłych ludzi.

Jan Janczykowski, wojewódzki konserwator ochrony zabytków

- Zaniepokoił mnie pomysł na podziemne parkingi. Jest niezgodny z naszymi wcześniejszymi ustaleniami. Wynika z niego, że przykryty żelbetową płytą parking ma znaleźć się bezpośrednio pod poziomem trawy, a nie, jak poprzednio ustaliliśmy, pod warstwą wapiennej skały. Co oznacza, że niezbędne są prace odkrywkowe. nie wyobrażam sobie, jak można je przeprowadzić bez szkody dla otoczenia. Co więcej, tak zaprojektowany parking sprawi, że uschnie część drzew wokół fortu, a one również są wpisane do rejestru zabytków.

Również blacha miedziana na kopule budzi moje wątpliwości. Najpierw będzie biła w oczy od najsłabszego słońca, potem sczernieje na kilkadziesiąt lat, żeby w końcu pokryć się intensywną śniedzią. W tym miejscu potrzebne jest coś bardziej stonowanego.

Uwag mam więcej. Ale uważam, że ten projekt jest lepszy niż poprzednie, tym bardziej że architekci chcą współpracować. Do budowy jednak daleka droga. Na etapie pozwolenia na budowę na pewno będę brał udział w opiniowaniu projektu. I jeszcze jedno: to jedno z najtrudniejszych zadań, z jakimi przyszło zmierzyć się krakowskim architektom w ostatnich latach.

Krzysztof Wielgus, specjalista od architektury fortecznej

- Do projektu próbuję podchodzić bez emocji. I bez emocji twierdzę, że to jest zdecydowanie zły pomysł. Każdy zabytek ma swoją formę i tożsamość. Ta nadbudowa całkowicie ją zmienia. Przygniatamy piękny budynek forteczny, nadstawiając na niego formę podobną do jakiegoś zbiornika, silosa. Ten obiekt traci swoją funkcję forteczną i nie ma tu mowy o żadnej adaptacji, tym bardziej że sam budynek pozostanie niewykorzystany - większość zdarzeń będzie działa się w nadbudowie bądź pod ziemią. Mówiąc metaforycznie: jak słyszę, że w takim budynku ktoś chce robić wielką nadbudowę, obok postawić wieżę komunikacyjną, a pod ziemią zbudować garaże, to myślę sobie, że transporterem opancerzonym można wozić dzieci do szkoły. Można, prawda? Tylko po co?

gazeta.pl not. mol 21-06-2005