Tradycją już jest, iż wstępem do wykładu zajął się Adam Budak - kurator cyklu "Co to jest Architektura?". Przedstawił on wydarzenia związane z wykładem Philipa Ursprunga - a więc prezentacje filmów o architekturze Herzog & de Meuron. Zapowiedział także kolejne spotkania z serii "What is Architecture", a dokładnie wykład Georgesa Teyssot "Prosthetic Architecture. An Environment for the Technobody", który odbędzie się 5 kwietnia o godzinie 18.00. Dowiedzieliśmy się również o planowanej wystawie fotografii modeli Coop Himmelblau (Gerald Zugmann, Architectural Projects). Adam Budak zapowiedział wykład Philipa Urspunga jako kontynuację wątku architektury szwajcarskiej (wystawa styczeń - luty, Manggha) oraz przedstawił sylwetkę wykładowcy.

Philip Ursprung (ur. 1963, Baltimore), absolwent Freie Universitat w Berlinie (1993). Obecnie jest profesorem historii sztuki na wydziale architektury Politechniki w Zürichu (ETH). Wykłada na Uniwersytecie Genewskim, Kunsthochschule Berlin-Weissensee, Hochschule der Künste Berlin oraz na Uniwersytecie w Bazylei. Jest autorem m.in. Grenzen der Kunst: Allan Kaprow und das Happening, Robert Smithson und die Land Art (Munich: Silke Schreiber, 2002), Kritik und Secession, as Atelier: Kunstkritik in Berlin zwischen 1890 und 1897 (Basel: Schwabe, 1996) oraz współautorem wraz z Kathariną Schmidt katalogu wystawy "White Fire - Flying Man: Amerikanische Kunst in Basel 1959-1999", Museum für Gegenwartskunst, Basel (Basel: Schwabe, 1999). Ostatnio Philip Ursprung zredagował tom Herzog & de Meuron. Natural History, który towarzyszy wystawie "Herzog & de Meuron: Archaeology of the Mind", zorganizowanej przez Ursprunga w Kanadyjskim Centrum Architektury (CCA) w Montrealu (2000-2004).

Na samym początku wykładu Philip Ursprung przywołuje jedną z realizacji zespołu Herzog & de Meuron, a dokładnie Magazyn firmy Ricola (Ricola Storage Building) zaprojektowany w roku 1986, natomiast zrealizowany w roku 1987. Budynek ten to magazyn w pełni zautomatyzowany, który został zlecony przez firmę Ricola AG z Laufer. Podkreślone zostaje tutaj pewne uwarunkowanie - niedostępność tego budynku od wewnątrz. Z uwagi na pełną automatyzację magazynowania składników ziołowych (używanych przez Ricola do produkcji słodyczy) - w magazynie tym nie ma miejsca dla ludzi. Cały odbiór tego budynku to tylko i wyłącznie percepcja z dystansu. Jak napisali autorzy w roku 1988 - "widoczny z zewnątrz i co ważne z dystansu, budynek odbierany jest jako jednostka charakterystyczna, która może być odebrana jako jednostka magazynująca. Panele Eternit (nie mylić z azbestowi płytami, przyp. KK) są większe u góry, a mniejsze u dołu, co tworzy pewne podkreślenie kompozycji i oddzielenie struktur dolnych (wychodzące fundamenty podtrzymują główną fasadę) i górnych (gdzie drewniana konstrukcja odkrywa boksy z blachy ocynkowanej mieszczące się wewnątrz budynku)".

Philip Ursprung nie opisuje nam zbytnio konkretnych realizacji Herzog & de Meuron, nie dokonuje on też chronologicznej analizy projektów tego zespołu architektów. Opowiada nam jak wielki postęp zrobiło biuro Herzog & de Meuron w latach '80 i '90. Biuro powstałe w roku 1978 teraz posiada zespół ponad 200 osobowy z wieloma oddziałami na całym świecie. Co ciekawe Philip Ursprung bardzo krytycznie podchodzi do minimalistycznych realizacji Jacquesa Herzoga i Pierra de Meurona, co dziwi słuchającego, zważywszy, że minimalne koncepcje tego zespołu zaowocowały otrzymaniem nagrody Pritzkera w roku 2001! Jak jednak można było przypuszczać - coś tknęło Philipa Ursprunga do zainteresowania się architekturą tego słynnego team'u architektów. I tak stało się pod koniec lat '90, gdy odwiedził on miasto Eberswalde w Niemczech, gdzie zrealizowana została Biblioteka Szkoły Technicznej w Eberswalde. Projekt został wykonany w latach 1994-1996, natomiast realizacja to lata 1997-1999. Zleceniodawcą projektu był Land Brandenburgia, reprezentowany przez Ministra Kultury. Poza Herzogiem i de Meuronem, projekt wykonywali: Harry Gugger , Philippe Fürstenberger, Andreas Deuter, Katsumi Darbellay, Susanne Kleinlein oraz Yvonne Rudolf.

Jak to określił Ursprung - "poczułem wstrząs, który przyćmił moje wcześniejsze odczucia, związane z architekturą minimalną Herzog & de Meuron". Budynki masywne na zdjęciach są tak naprawdę bardzo szare, delikatne i kruche, są jakby podobne do duchów i co ważne ich charakter genialnie rozrywa przestrzeń. Nasz wykładowca analizuje dokładnie fasadę Eberswalde Bibliothek, gdzie w panele betonu wtłoczone są zdjęcia. Jacques Herzog mówił, iż nasącza budynek zdjęciami i tworzy on nową przestrzenność. Powstają bardzo fotogeniczne i ciekawe budowle.

W kolejnej części wykładu Philip Ursprung przypomina znany wszystkim Crystal Palace i mówi o jego elastyczności i wielofunkcyjności, z jednoczesnym zarzuceniem braku takowych w budynkach Herzog & de Meuron. Trudno się z nim nie zgodzić, jeżeli przywołuje on takie nazwy jak "wooden house" czy też "dom dla pisarza" i inne. Jednakże, nie można się w tym dopatrzyć jakichkolwiek negatywnych cech architektury - takie mają zlecenia i tak projektują. A co podkreśla Ursprung - wszystkie dzieła nie funkcjonują bez kontekstu. Herzog & de Meuron zawsze biorą pod uwagę miejsce i czas w jakim tworzą i co najważniejsze nigdy nie projektują tego samego i tego co inni - ich strategia to ZAWSZE INACZEJ - byleby nie zostać zaszufladkowanym.
[przykłady na wykładzie: dom PRADA - Japonia, Fünf Höfe - Niemcy, Prywatna Galeria Goetz - Niemcy, Dom w Leymen - Francja, Winiarnia Dominus - Kalifornia, USA]

Na koniec otrzymujemy informacje o wystawach związanych z Herzog & de Meuron ("une exposition concue per Rem Zaugg - Herzog & de Meuron" - centrum Pompidou, Paryż oraz wystawa autorstwa Ursprunga - "Herzog & de Meuron: Archaeology of the Mind"). W swojej wystawie Philip Ursprung ustalił kilka zasad - żadnych dokumentacji, rzutów rysunków, wystawa to zbiór 'rzeczy' związanych z pracownią Herzog & de Meuron. Każdy przedmiot ma opis, choć i tak zadaniem odwiedzającego jest stworzenie własnego obrazu całości wystawy poprzez percepcję poszczególnych eksponatów. Prezentowane 'rzeczy' osłonięte zostały wyginanym i jakby delikatnym pleksiglasem. Co ciekawe zebrane materiały to nie tylko elementy autorstwa architektów Jacquesa Herzoga i Pierra de Meurona - są to także elementy z całego świata i z dziejów ludzkości, które w znaczny sposób przyczyniły się do ukształtowania się sylwetek wspomnianych architektów. Prezentacje te są poparte ekspozycją fotograficzną, oraz dziełami różnych artystów XX wieku.

Wykład Ursprunga ciekawie oprowadza nas po twórczości zespołu Herzog & de Meuron - od negacji ich minimalizmu poprzez charakterystykę całości po fascynację ich indywidualizmem i systemem poszukiwania formy. Jest to na pewno interesujące podejście do charakterystyki danego twórcy, które zdecydowanie odbiega od wykładów, w których wykładowca od pierwszej do ostatniej minuty tylko i wyłącznie chwali architekta prezentując jego projekty od najstarszego do najbardziej aktualnego, lub odwrotnie.

opracował Kazimierz Kwasek, 8 marca 2004 roku

Zapraszam do oglądania zdjęć z wykładu.

Zapraszam również na wykład Georgesa Teyssota już 5 kwietnia 2004 o godzinie 18.00 (również w centrum Manggha).

Portal www.w-a.pl / www.wydzial-architektury.com jest patronem medialnym cyklu "Co to jest Architektura"