http://www.sklep.w-a.pl/books_details.php?id=83

Ta arcyciekawa, napisana lekkim piórem książka, opatrzona przez autora bogactwem własnoręcznych ilustracji, dotyczy nie tylko zagadnień architektonicznych, ale zawiera też informacje z zakresu historii kultury i sztuki, archeologii, filozofii.

Prezentuje doświadczenia ludów i narodów cywilizacji europejskiej, a także Środkowego i Dalekiego Wschodu oraz prekolumbijskiej Ameryki Środkowej, w aspekcie relacji z żywiołami: ognia, wody, powietrza i ziemi.

Autor jest pracownikiem Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej.

Fragment
"ŻYWIOŁ WODY
Żywioł wody występuje od najdawniejszych czasów w ścisłym związku z monumentalnymi tworami człowieka - z architekturą.

Istotę ludzką woda fascynuje z wielu powodów. Gasi bowiem pragnienie, ale bywa też zagrożeniem, śmiertelną topielą i niszczącym żywiołem. Przyjmuje zróżnicowane formy - może być spokojnym lustrem, skłaniającym do odpoczynku, marzenia i kontemplacji, stając się symbolem postawy apollińskiej; potrafi jednak być spienionym, rwącym strumieniem, nieokiełznaną kaskadą, przywodzącą na myśl ludzkie pasje i stłumione żywioły duszy, symbolizując dionizyjskie, boskie opętanie.

Oczarowanie wodą i skojarzenia obrazowo-metaforyczne wywołane zaskakującymi formami sprawiły, że żywioł ten znalazł w architekturze trojakie zastosowanie, jako: forma plastyczna, głównie optyczna, wykorzystująca fenomen odbicia, "życia obcymi kształtami"; symbol przemian, odrodzenia i oczyszczenia; oraz motyw instrumentalny, wiążący się z ochładzaniem wnętrz, ablucją i zaspokajaniem pragnienia. (...)"

Spis treści:

WSTĘP
Zarys dziejów refleksji o żywiołach
Antyczna teoria żywiołów w refleksji nad architekturą i sztuką

Żywioł ognia

Od ogniska obozowego do ołtarza domowego
Żywioł ujarzmiony - od otwartego ognia do hypokaustum i pieca
Ogień, ognisko i piec we wnętrzu architektonicznym - typologia symboliczno-funkcjonalna
Transformacja układu centralnego (okrągłego) w przekątniowy
Ołtarze i świątynie ognia - pyrolatria, formy kultu ognia
Żywioł ognia w topografii i architekturze świata pozagrobowego - monumentalna wizja piekła w rytualnych księgach starożytnego Egiptu
Perskie świątynie ognia
Metamorfozy żywiołu ognia
Zabawa z żywiołem - architektura w świetle sztucznych ogni
Architektura XX w. - żywioł ognia w pełni swych kontrastów
Żywioł ognia i jego pochodne jako determinanty kompozycji wnętrz architektonicznych
Ogień ujarzmiony - palenisko, kominek i piec we wnętrzach architektonicznych
Kominek

Żywioł wody

Woda w prehistorycznych miejscach kultu
Woda w kompozycji przestrzennej prehistorycznych osad
Cywilizacje wielkich rzek
Miasta nad wielkimi rzekami
Woda w architekturze - utylitarność i symbolika
Płynąca woda w architekturze
Symbolika i dekoracja akwatyczna w kompozycjach ogrodowych
Dynamiczna struga wody w architekturze
Żywioł wody a rzymskie pomniki architektoniczne
Nimfea
Akwedukty - symbole ludzkiej potęgi i panowania nad naturą
Termy rzymskie - żywioł wody w świątyniach hedonizmu
Woda - rzeka zapomnienia, krąg ciszy, samotności i kontemplacji
Symbioza kultury żywiołu wody: miasta nawodne i założenia urbanistyczne związane z wodą (od nadrzecznych osad do hydropolis)
Woda w symbolice i formach architektury sakralnej i wielkich pomników kultowych
Antyczne pomniki architektoniczne jako symbole okiełznania żywiołu wody
Dziedzictwo Rzymu a nowa symbolika akwatyczna w architekturze chrześcijańskiej
Odrodzenie tradycji kompozycji ogrodowo-akwatycznych
Barokowe monumenty akwatyczne Rzymu
Woda jako symbol natury w epoce oświecenia
Woda we współczesnej architekturze
Funkcje wody w architekturze przemysłowej
Wieże wodne XIX i XX w. - monumentalne akcenty urbanistyczne - symbole higieny i zdrowia
Ożywiony świat morza i motywy nautyczne jako dekoracje architektoniczne

Żywioł powietrza

Źródła i formy symboliki powietrza
Żywioł powietrza jako oddech i tchnienie w reliktach kultu i sztuki prehistorycznej
Dusza i tchnienie jako przejawy żywiołu powietrza w założeniach architektury kultowej w świetle tekstów i zabytków starożytnego Egiptu
Symbolika tchnienia i wiatru w czasach biblijnych
"Bóstwo w wietrze" a orientacja miast i świątyń
Zapach - przejaw żywiołu powietrza i znak obecności bóstwa
Żywioł powietrza w głosie, dźwięku i echu - od akustyki wnętrz do ich proporcji
Jedność liry i kosmosu. Totalna teoria proporcji. Związek żywiołu powietrza i ziemi
Żywioł powietrza inspiracją form i symboliki architektonicznej

Żywioł ziemi

Prehistoryczne formy kultu Ziemi - rola kamienia i jaskiń
Formy łączności ze światem Podziemia w antyku i ich związki z architekturą i kompozycją urbanistyczną
Monumentalna architektura i topografia głębi ziemi w egipskiej eschatologii
Kamień i glina - trwanie i przemijanie. Świątynie starożytnego Egiptu i Mezopotamii
Kratofanie lityczne i forma ich architektonicznej manifestacji
Komplementarność i opozycja. Twardość, chłód i wieczność kamienia a miękkość, ciepło i przemijalność gliny
Budowle a powierzchnia ziemi: uwarunkowania, podstawowe typy kompozycyjne, formy i symbolika

Źródło własne
książka